İnsanların yüzyıllardır kullandığı ve hayatlarının vazgeçilmez bir parçası olan kağıt, teknolojik gelişmelerin ilerlemesi ve dijital kayıtların önem kazanmasına rağmen halen en çok tercih edilen materyallerden biridir. İlk kez M.Ö 2'nci yüzyılda kullanıldığı düşünülen kağıdın kim tarafından ne zaman ve nasıl icat edildiği vatandaşlar tarafından merak ediliyor. Peki kağıdı kim buldu? Kağıt kaç yılına icat edildi?

Çoğunlukla ahşap, otlar veya atık tekstil ürünlerinden elde edilen selüloz elyaf hamurunun işlenmesiyle üretilen ince bir malzeme olan kağıt yazma, baskı, paketleme, temizleme ve inşaat gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Günümüzde, araştırmacılara göre modern anlamda kağıdın ilk kez Çin'de kullandığı düşünülmektedir. Peki kağıdı kim icat etti? İlk kağıt kaç yılında ve nerede bulundu? İşte kağıdın icadı hakkında merak edilen tüm bilgiler...

KAĞIDI KİM İCAT ETTİ?

M.Ö. 2. yüzyılda Çin’de modern kağıdın öncüsü olarak kabul edilen selüloz kağıt Cai Lun tarafından icat edilmiştir. Bu dönemde Çin Han hanedanlığında bulunan mahkemelerde görevli Cai Lun kâğıt ve kâğıt yapımının mucididir.

Çinli Lun'un ağaç kabukları, bez parçaları ve diğer lifli malzemeleri özlü ve yumuşak bir hamur haline gelinceye kadar ezip, elde ettiği hamuru suyla karıştırarak ilk odun hamurunu elde ettiği düşünülmektedir.

-----


M.Ö. 3500 yıllarında Mısırlılar, papirüs kamışlarından bir tür kâğıt elde etmeyi başardılar .Kamışların içindeki yumuşak tabaka, ince şeritler halinde kesiliyor, birbirinin üstüne çaprazlama olarak yerleştiriliyordu. Daha sonra bunlar çiğnenerek düz bir tabaka haline getiriliyordu.

M.Ö. 13. yüzyılda, deriden yapılan parşömenler de ilk kez Mısır’da kullanıldı. Parşömen elde etmek için, hayvanın derisi, kireç içerisinde güzelce temizlendikten sonra, tahta bir çerçeve içinde iyice gerilerek kurutuluyordu. Daha sonra da, yazı yazmaya elverişli düz bir zemin elde edinceye kadar bıçakla kazınıyordu. Gerçi parşömenin ömrü, papirüse göre daha uzundu ama, fazla miktarda üretimi hayli zordu. Yine de yavaş yavaş Avrupa’ya yayıldı ve 1500 yılına kadar, özellikle dinsel yazılar için kullanıldı.

Kâğıt, M.Ö. 2. yüzyılda Çin’de yapıldı. M.S. 7. yüzyıla kadar Çinliler, kâğıt yapımında kullandıkları formülü büyük bir gizlilik içinde sakladılar. Ancak, bu formül önce Japonların, sonra da Arapların eline geçti. Endülüs Emevilerinin 711 yılında İspanya’yı işgal etmeleri üzerine Avrupa’ya geçti. En eski kâğıt, yapımında tahta, saman ve bez kullanılmasına karşın “bez parşömen” olarak adlandırılıyordu. Her üç madde de iyice dövülerek ezildikten sonra su ile karıştırılıyor, sonra da tabakalar halinde sıkıştırılarak kurutuluyordu.


Üzerine yazı bulunan en eski kağıt, MS 150 yılına aittir ve Çin Seddi’ndeki bir gözetleme kulübesinin kalıntılarında bulundu. Dünyadaki en eski kağıt (üzerinde yazı olmayan), 1957’de Xian, Çin yakınlarındaki bir mezarda bulundu. M.Ö. 140 ile 87 yılları arasında bir zamana ait olduğu düşünülmektedir. Yapılan araştırma ve kazılarda, üçüncü ve yedinci yüzyıllar arasında kullanılan kâğıtların dut ağacı kabukları, keten veya pamuktan yapılmış olduğu görülmüştür.

Çinliler, kağıt yapımında kullandıkları formülü büyük bir gizlilik içinde sakladılar. Ancak Çinli kağıt üreticilerinin 751 yılındaki Talas Savaşı sırasında kaçırılmalarının ardından, kağıt yapımına yönelik bilgiler Arapların eline geçti. Endülüs Emevilerinin İspanya’yı işgal etmeleri üzerine kağıt Avrupa’ya geçti ve 13. yüzyılda kağıt Avrupa'ya yayıldı ve burada ilk suyla çalışan kâğıt fabrikaları inşa edildi. 19. yüzyılda sanayi üretimine geçilmesiyle birlikte maliyet düştü. Kâğıt önemli oranda kitlesel bilgi alışverişine katkılarda bulundu.

1840’da Alman Friedrich Gottlob Keller odun liflerinden kâğıt hamuru hazırlayabilen bir makine icat etti. 1844 yılında, Kanada’lı Charles Fenerty de kağıt üretimini kolaylaştıran teknikler geliştirdi.
Kağıdı hangi uygarlık icat etmiştir

Yazı kağının icadından çok daha önce icat edildi. Tarih boyunca insanlar, bilgiyi saklamak, bir yerlere yazmak, haberleşmek, paylaşmak istedi. İnsanlık tarihinin en önemli buluşlarından birisi olan kağıt icat edilmeden önce bir çok malzeme yazı için kullanıldı. İnsanlar taş duvarlar, taş levhalar, kumaş, tahta veya kil tabletler üzerine yazıyorlardı. Hatta, ağaç yaprakları bile, gerektiğinde yazı yazılabilecek bir yüzey olarak kullanılabiliyordu. Şimdi gelelim kağıdı hangi uygarlık icat etmiştir sorusunun cevabına.

M.Ö. 2. yüzyılda Çin’de Modern kağıdın öncülü olarak bilinen selüloz kağıt yapımı süreci Cai Lun tarafından icat edilmiştir. Kağıt yapımı, Çinliler tarafından çok değerli görüldüğü için çokuzun bir süre ellerinden geldiğince bunu gizli tuttular.

Üzerine yazı bulunan en eski kağıt, MS 150 yılına aittir ve Çin Seddi’ndeki bir gözetleme kulübesinin kalıntılarında bulundu. Dünyadaki en eski kağıt (üzerinde yazı olmayan), 1957’de Xian, Çin yakınlarındaki bir mezarda bulundu. M.Ö. 140 ile 87 yılları arasında bir zamana ait olduğu düşünülmektedir.

Papirüs

Bu sorunun cevabını vermeden önce Eski Mısır’da kağıt yerine kullanılan Papirüs ve özellikle Avrupa’da kullanılan deriden yapılmış parşömenler hakkında bilgi verelim. Papirüs Mısırda Nil nehri kıyılarında yetişen yapraksız, üçgen gövdeli, 2-2.5 metre genişliğinde bir kamıştan elde edilmektedir. Kamışların içindeki yumuşak tabaka, ince şeritler halinde kesiliyor, birbirinin üstüne çaprazlama olarak yerleştiriliyordu. Daha sonra bunlar çiğnenerek düz bir tabaka haline getiriliyordu.Kurutulduktan sonra üzerine yazı yazılabilecek sertliğe ve inceliğe ulaşıyordu. Unutmamak gerekir ki papirüs kağıt değildir.

Parşömenler

M.Ö. 13. yüzyılda, yazı yazmak için deriden yapılan parşömenler de ilk kez Mısır’da kullanıldı. Parşömen elde etmek için, hayvanın derisi, kireç içerisinde güzelce temizlendikten sonra, tahta bir çerçeve içinde iyice gerilerek kurutuluyordu. Daha sonra da, yazı yazmaya elverişli düz bir zemin elde edinceye kadar bıçakla kazınıyordu. Deri parşömenin ömrü, papirüse göre daha uzundu ama, fazla miktarda üretimi hayli zordu. Yine de yavaş yavaş Avrupa’ya yayıldı ve 1500 yılına kadar, özellikle dini yazılar için kullanıldı.

Kağıt ingilizcede Paper olarak isimlendirilir. Paper kelimesi köken olarak Eski Mısırda üzerine yazı yazmak için kullanılan Papirüsten (papyrus) gelmektedir.

Kağıdın Mucidi

Kâğıt, M.Ö. 105 yılında Çin’de imparatorun danışmanı olarak görev yapan T’sai Lunadında bir saray mensubu tarafından icat edildi. T’sai Lun Ağaç kabukları, bez parçaları ve diğer lifli malzemeleri özlü ve yumuşak bir hamur haline gelinceye kadar dövüp, elde ettiği hamuru geniş bir tekne içinde suyla karıştırarak ilk odun hamurunu elde etti. Daha sonra gözenekli bir kalıbı, hamurun içine daldırılıp yukarıya kaldırıldığında, su gözeneklerden süzülerek aşağıya akıyor, kalıbın yüzeyinde lifli bir tabaka kalıyordu. Bu tabaka bambudan yapılmış çerçevelerde gerilerek kurutuluyordu. Üzerinden el yapımı silindirlerle geçilerek kullanıma hazır hale geliyordu.